အလင်းရောင် ဓမ္မ: “ကာယကံ၊ ဝစီကံ၊ မနောကံရယ်လို့ ကံသုံးပါးမှာဘယ်ကံက အပြစ်ကြီးပါသလဲ ဆိုတော့... ဒီကံသုံးပါးဟာ ကောင်းကျိုးပေးတဲ့ ကုသိုလ်ကံမဟုတ်ဘူး၊ မကောင်းကျိုးပေးတဲ့ အကုသိုလ်ကံပဲ။ “ကာယကံဆိုတာ ကိုယ်ဖြင့် ပြုလုပ်တဲ့ အကုသိုလ်ကံကိုဆိုလိုတယ်၊ အဲ့ဒိ အကုသိုလျကံဟာ - (၁) ပါဏာတိပါတ = သူ့အသက်ကိုသတ်တဲ့ကံ၊ (၂) အဒိန္နာဒါန =သူတစ်ပါးပစ္စည်းကို ခိုးယူတဲ့ကံ၊ (၃) ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ = ကာမမှု၌ မှားယွင်းစွာ ပြုကျင့်မိတဲ့ကံရယ်လို့သုံးပါးရှိတယ်။ နှုတ်ဖြင့်ပြောမှားဆိုမှားတဲ့ကံကိုဝစီကံလို့ခေါ်တယ်၊ အဲဒီနှုတ်ဖြင့် အ ပြောမှားတဲ့ ကံဟာ - (၁) မုသာဝါဒ = လိမ်ပြောတဲ့ကံ၊ (၂) ပိသုဏဝါစာ = သူတစ်ပါး အချစ်ပျက်အောင် ကုန်းတိုက်တဲ့ အကုသိုလ်ကံ၊ (၃) ဖရုသဝါစာ = ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုဆဲရေးသော အကုသိုလျကံ၊ (၄) သမ္မပ္ပလာပ = ပြိန်ဖျင်းသောစကားကို ဆိုသော အကုသိုလ်ကံရယ်လို့လေးပါးရှိတယ်။ စိတ်မှာဖြစ်ပွားတဲ့အကုသိုလ်ကံကို မနောကံလို့ခေါ်တယ်၊ မနောကံက - (၁) အဘိဇ္ဈာ =သူ့ပစ္စည်းဟာ ငါ့ပစ္စည်းဖြစ်ပါတော့လို့ မတရားရချင်တဲ့ အကုသိုလ်ကံ၊ (၂) ဗျာပါဒ =သူတစ်ပါး ပျက်စီးအောင်၊ သေအောင် ကြံစည်တဲ့ အကုသိုလ်ကံ၊ (၃) မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ =အယူအဆ မှားယွင်းတဲ့ အကုသိုလ်ကံရယ်လို့ သုံးပါးရှိတယ်။ ဒီ၁၀-ပါးသော အကုသိုလ်ကံတရားကို အပါယ်ရောက်ကြောင်း လမ်းမကြီးနှင့်တူလို့ 'အကုသလ ကမ္မပထတရား' လို့ ခေါ်တယ်၊ အကုသလကမ်မပထဆိုတာ အကုသိုလ်ကံတည်းဟူသော အပါယ်သွား လမ်းမကြီးကို ဆိုလိုတယ်။ ဒီလမ်းမကြိး ၁၀-ခုအနက် တစ်ခုခုပေါ်နင်းသွားမိလျှင် လမ်းမကြီးက ငရဲ၊ တိရစ္ဆာန်၊ ပြိတ္တာ၊ အသူရကာယ်ဆိုတဲ့ အပါယ်လေးပါး ကိုညွှန်ပြနေသတဲ့၊ ဒါကြောင့် ဒီ ၁၀-ပါးသော အကုသိုလ်ကံအနက် တစ်ကံကံကို လွန်ကျူးမိသလျှင် အပါယ်လမ်းက သေချာနေတယ်၊ ဒါကြောင့် အကုသလကမ္မပထ ၁၀-ပါး အပြစ်ငယ်တာရယ်လို ့တော့ မရှိဘူး၊ သို့သော် ဒီ ၁၀-ပါးအနက် ဘယ်ကံတရားဟာ အပြစ်အကြီးဆုံးလဲလို့ တွက်ခဲ့လျှင် နောက်ဆုံး မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံဟာအပြစ်အကြီးဆုံး ဖြစ်တယ်၊ အကုသိုလ်ကံအတွင်းမှာဂရုကံဟာ အလေးဆုံးကံဖြစ်တယ်၊ ဂရုကံဆိုတာ (ပဉ္စာနန္တရိယကံ)ကို ခေါ်တာပဲ၊ သည် ကံ က ကွယ်လွန်သည်၏အခြားမဲ့မှာ ဧကန် အဝီစိငရဲကြီး ကျရောက်မည့်ကံလို့ ဆိုလိုတယ်။ အဲဒီအနန္တရိယကံဟာ ပဉ္စဆိုတဲ့အတိုင်း ငါးပါးရှိတယ်။ (၁) မာတုဃာတက = အမိကို သတ်သောကံ၊ (၂) ပိတုဃာတက = အဖကို သတ်သောကံ၊ (၃) အရဟန္တဃတက = ရဟန္တာကို သတ်သောကံ၊ (၄) လောဟိတုပ္ပါဒက = ဘုရားရှင်ကို သွေးစိမ်းတည်အောင် ပြုသောကံ၊ (၅) သံဃဘေဒက = သံဃာကွဲအောင် ပြုသောကံ၊ ဒီဂရုကံကြီး ငါးပါးလုံးဟာ ကာယကံတွေချည်းပဲ၊ ဒါကြောင့် ကာယကံ အပြစ်ကြီးတယ်။ သို့သော်လည်း ကာယကံသာ အပြစ်ကြီးတာ မဟုတ်ဘူး။ ဝစီကံအတွင်းက မုသာဝါဒဆိုတာလည်း အလွန် အပြစ်ကြီးတယ်၊ အပြစ်ကြီးလွန်းလို့ ဘုရားအလောင်းများဟာ အခြားအကုသိုလ်များကိုသာကျူးလွန်ခဲ့တယ်၊ မုသာဝါဒကံကိုတော့ မကျူးလွန်ဘူးတဲ့ကွယ်၊ ဒီကံတွေထက် အပြစ်အကြီးဆုံးကတော့ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံပဲကွယ့်၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဆိုတာ အယူအဆမှားတာပေါ့၊ ကမ္မပထမြောက်တဲ့ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံက ၁၀-ပါးရှိတယ်၊ (ဒသဝတ္ထုက မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ) လို့ ခေါ်တယ်။ အဲဒီမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၁၀-ပါးက - (၁) နတ္ထိ ဒိန္နံ =အလှူငယ်ပေးလှူလို့ အကျိုးမရှိ၊ (၂) နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ = အလှူကြီးပေးလှူလို့ အကျိုးမရှိ၊ (၃) နတ္ထိ ဟုတံ = ပူဇော်၍ အကျိုးမရှိ၊ (၄) နတ်ထိ ဖလံ ဝိပါကော = ကုသိုလျကံ၊ အကုသိုလ်ကံမရှိ၊ (၅) နတ္ထိ အယံ လောကော = ဘဝတစ်ပါးမှ လာသူမရှိ၊ (၆) နတ္ထိ ပရော လောကော = တမလွန်လောကမရှိ၊ (၇) နတ္ထိ မာတာ =မိခင်၏ ကျေးဇူးမရှိ၊ (၈) နတ္ထိ ပိတာ =ဖခင်၏ ကျေးဇူးမရှိ၊ (၉) နတ္ထိ သြပပါတိကာ = ဥပပတ်သတ္တဝါမရှိ၊ (၁၀) နတ္ထိ သမဏဗြဟ္မဏ = ကိလေသာ ငြိမ်းအေးသော သမဏ ဗြဟ္မဏဟူ၍ မရှိ။ ဒီအယူ၁၀-ပါးကို ဒသဝတ္ထုက မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိလို့ခေါ်တယ်။ ဒီမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကြီးဆယ်ပါးကို ကံ၏ အကျိုး မရှိလို့ ပယ်တဲ့အတွက်ကြောင့်... နတ္ထိကဒိဋ္ဌိ လို့ ခေါ်တယ်၊ ကောင်းမှုပြုသော်လည်း ပြုသည်မမည်၊ အကောင်းမှု ပြုသော်လည်း ပြုသည်မမည်လို့ ကံကိုပယ်တဲ့အတွက်ကြောင့် အကြိယဒိဋ္ဌိလို့လည်း ခေါ်ကြတယ်။ သတ္တဝါဆိုတာကကုသိုလ်ကံကြောင့် ဖြစ်တာလည်းမဟုတ်၊ အကုသိုလ်ကံကြောင့် ဖြစ်တာလည်းမဟုတ်၊ အကြောင့် အထောက်အပံ့မရှိ၊သူဖြစ်ချင်ရာ ဖြစ်တာပဲလို့ အကြောင်းပယ်တဲ့အတွက် အဟေတုကဒိဋ္ဌိလို့လည်းခေါ်တယ်။ နတ္ထိက အဟေတုက အကြိယ အမည်ရတဲ့ ဒီအယူဆိုး ဒိဋ္ဌိကြီးဆယ်ပါးစွဲကိုင်ထားခဲ့လျှင် အပါယ်လားဖို့ ကမ္မပထမြောက်သွားပြီတဲ့၊ ဒီအယူဆိုးကြီးကို စွဲစွဲမြဲမြဲယူခဲ့လျှင် နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဖြစ်သွားပြီး ထိုသူကွယ်လွန်လျှင်... လူ့ဘဝ, နတ်ဘဝမှာ ဖြစ်ခွင့်မရှိ၊ ဧကန်မဟာအဝီစိငရဲကို ကျမယ်၊ ကမ္ဘာပျက်လျှင် အနန္တရိယကံကြောင့် ငရဲကျသူများ ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြစ်ခွင့်ရှိသော်လည်း နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အယူဆိုး ယူမိသူကတော့ ဗြဟ္မာ့ဘုံမှာ မဖြစ်ဘဲ ဒီစကြဝဠာကမ္ဘာကြီးပျက်လျှင် အခြားမပျက်သေးတဲ့ ကမ္ဘာမှာကူးပြီး ငရဲခံရလိမ့်မယ်တဲ့။ ဒါလားဆိုတော့ မကသေးဘူး၊ အယူမှားယူမိတဲ့သူဟာ မိမိယူထားတဲ့ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူကို ဖြစ်ရာဘဝမှာ အခိုင်အမာဆုပ်ကိုင်စွဲယူထားတဲ့အတွက် ဘုရားပေါင်း အရာအထောင် ကြွရောက် တရားဟောသည့်တိုင်အောင် စွဲယူမိတဲ့ မိစ္ဆာအယူကို မစွန့်နိုင်အောင် အလွန် အယူပြင်းထန်သတဲ့၊ ဒါကြောင့် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂိုလ်ဟာ အပါယ်ပြီး အပါယ်ကျ၍ ကမ္ဘာ့သစ်ငုတ်ကြီး အဖြစ်ကျန်ရစ်တတ်တယ်လို့ ကျမ်းဂန်များမှာ ဖွင့်ပြထားတယ်။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံဆိုတာ ကာယကံလည်းမဟုတ်ဘူး၊ ဝစီကံလည်းမဟုတ်ဘူး၊ မနောကံစစ်စစ်ဖြစ်တယ်၊ ဒါကြောင့် ကာယကံ၊ ဝစီကံ၊ မနောကံဆိုတဲ့ အကုသိုလ်ကံသုံးပါးမှာမနောကံဟာ အပြစ်အကြီးဆုံးလို့ မှတ်သင့်တာပေါ့ကွယ်” မင်းကွန်း ဆရာတော် ဘု၇ားကြီး #ဓမ္မနှစ်သက်သူ “ကာယကံ၊ ဝစီကံ၊ မနောကံရယျလို့ ကံသုံးပါးမှာဘယျကံက အပွဈကွီးပါသလဲ ဆိုတော့... ဒီကံသုံးပါးဟာ ကောငျးကြိုးပေးတဲ့ ကုသိုလျကံမဟုတျဘူး၊ မကောငျးကြိုးပေးတဲ့ အကုသိုလျကံပဲ။ “ကာယကံဆိုတာ ကိုယျဖွငျ့ ပွုလုပျတဲ့ အကုသိုလျကံကိုဆိုလိုတယျ၊ အဲ့ဒိ အကုသိုလကြံဟာ - (၁) ပါဏာတိပါတ = သူ့အသကျကိုသတျတဲ့ကံ၊ (၂) အဒိန်နာဒါန =သူတဈပါးပစ်စညျးကို ခိုးယူတဲ့ကံ၊ (၃) ကာမသေုမိစ်ဆာစာရ = ကာမမှု၌ မှားယှငျးစှာ ပွုကငြျ့မိတဲ့ကံရယျလို့သုံးပါးရှိတယျ။ နှုတျဖွငျ့ပွောမှားဆိုမှားတဲ့ကံကိုဝစီကံလို့ခေါျတယျ၊ အဲဒီနှုတျဖွငျ့ အ ပွောမှားတဲ့ ကံဟာ - (၁) မုသာဝါဒ = လိမျပွောတဲ့ကံ၊ (၂) ပိသုဏဝါစာ = သူတဈပါး အခစြျပကြျအောငျ ကုနျးတိုကျတဲ့ အကုသိုလျကံ၊ (၃) ဖရုသဝါစာ = ကွမျးတမျးစှာ ပွောဆိုဆဲရေးသော အကုသိုလကြံ၊ (၄) သမ်မပ်ပလာပ = ပွိနျဖငြျးသောစကားကို ဆိုသော အကုသိုလျကံရယျလို့လေးပါးရှိတယျ။ စိတျမှာဖွဈပှားတဲ့အကုသိုလျကံကို မနောကံလို့ခေါျတယျ၊ မနောကံက - (၁) အဘိဇ်ဈာ =သူ့ပစ်စညျးဟာ ငါ့ပစ်စညျးဖွဈပါတော့လို့ မတရားရခငြျတဲ့ အကုသိုလျကံ၊ (၂) ဗြာပါဒ =သူတဈပါး ပကြျစီးအောငျ၊ သအေောငျ ကွံစညျတဲ့ အကုသိုလျကံ၊ (၃) မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိ =အယူအဆ မှားယှငျးတဲ့ အကုသိုလျကံရယျလို့ သုံးပါးရှိတယျ။ ဒီ၁၀-ပါးသော အကုသိုလျကံတရားကို အပါယျရောကျကွောငျး လမျးမကွီးနှငျ့တူလို့ 'အကုသလ ကမ်မပထတရား' လို့ ခေါျတယျ၊ အကုသလကမျမပထဆိုတာ အကုသိုလျကံတညျးဟူသော အပါယျသှား လမျးမကွီးကို ဆိုလိုတယျ။ ဒီလမျးမကွိး ၁၀-ခုအနကျ တဈခုခုပေါျနငျးသှားမိလြှငျ လမျးမကွီးက ငရဲ၊ တိရစ်ဆာနျ၊ ပွိတ်တာ၊ အသူရကာယျဆိုတဲ့ အပါယျလေးပါး ကိုညှှနျပွနသေတဲ့၊ ဒါကွောငျ့ ဒီ ၁၀-ပါးသော အကုသိုလျကံအနကျ တဈကံကံကို လှနျကြူးမိသလြှငျ အပါယျလမျးက သခြောနတေယျ၊ ဒါကွောငျ့ အကုသလကမ်မပထ ၁၀-ပါး အပွဈငယျတာရယျလို ့တော့ မရှိဘူး၊ သို့သောျ ဒီ ၁၀-ပါးအနကျ ဘယျကံတရားဟာ အပွဈအကွီးဆုံးလဲလို့ တှကျခဲ့လြှငျ နောကျဆုံး မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိကံဟာအပွဈအကွီးဆုံး ဖွဈတယျ၊ အကုသိုလျကံအတှငျးမှာဂရုကံဟာ အလေးဆုံးကံဖွဈတယျ၊ ဂရုကံဆိုတာ (ပဉ်စာနန်တရိယကံ)ကို ခေါျတာပဲ၊ သညျ ကံ က ကှယျလှနျသညျ၏အခွားမဲ့မှာ ဧကနျ အဝီစိငရဲကွီး ကရြောကျမညျ့ကံလို့ ဆိုလိုတယျ။ အဲဒီအနန်တရိယကံဟာ ပဉ်စဆိုတဲ့အတိုငျး ငါးပါးရှိတယျ။ (၁) မာတုဃာတက = အမိကို သတျသောကံ၊ (၂) ပိတုဃာတက = အဖကို သတျသောကံ၊ (၃) အရဟန်တဃတက = ရဟန်တာကို သတျသောကံ၊ (၄) လောဟိတုပ်ပါဒက = ဘုရားရှငျကို သှေးစိမျးတညျအောငျ ပွုသောကံ၊ (၅) သံဃဘဒေက = သံဃာကှဲအောငျ ပွုသောကံ၊ ဒီဂရုကံကွီး ငါးပါးလုံးဟာ ကာယကံတှခေညြျးပဲ၊ ဒါကွောငျ့ ကာယကံ အပွဈကွီးတယျ။ သို့သောျလညျး ကာယကံသာ အပွဈကွီးတာ မဟုတျဘူး။ ဝစီကံအတှငျးက မုသာဝါဒဆိုတာလညျး အလှနျ အပွဈကွီးတယျ၊ အပွဈကွီးလှနျးလို့ ဘုရားအလောငျးမြားဟာ အခွားအကုသိုလျမြားကိုသာကြူးလှနျခဲ့တယျ၊ မုသာဝါဒကံကိုတော့ မကြူးလှနျဘူးတဲ့ကှယျ၊ ဒီကံတှထေကျ အပွဈအကွီးဆုံးကတော့ မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိကံပဲကှယျ့၊ မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိဆိုတာ အယူအဆမှားတာပေါ့၊ ကမ်မပထမွောကျတဲ့ မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိကံက ၁၀-ပါးရှိတယျ၊ (ဒသဝတ်ထုက မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိ) လို့ ခေါျတယျ။ အဲဒီမိစ်ဆာဒိဋ်ဌိ ၁၀-ပါးက - (၁) နတ်ထိ ဒိန်နံ =အလှူငယျပေးလှူလို့ အကြိုးမရှိ၊ (၂) နတ်ထိ ယိဋ်ဌံ = အလှူကွီးပေးလှူလို့ အကြိုးမရှိ၊ (၃) နတ်ထိ ဟုတံ = ပူဇောျ၍ အကြိုးမရှိ၊ (၄) နတျထိ ဖလံ ဝိပါကော = ကုသိုလကြံ၊ အကုသိုလျကံမရှိ၊ (၅) နတ်ထိ အယံ လောကော = ဘဝတဈပါးမှ လာသူမရှိ၊ (၆) နတ်ထိ ပရော လောကော = တမလှနျလောကမရှိ၊ (၇) နတ်ထိ မာတာ =မိခငျ၏ ကြေးဇူးမရှိ၊ (၈) နတ်ထိ ပိတာ =ဖခငျ၏ ကြေးဇူးမရှိ၊ (၉) နတ်ထိ သွပပါတိကာ = ဥပပတျသတ်တဝါမရှိ၊ (၁၀) နတ်ထိ သမဏဗွဟ်မဏ = ကိလသော ငွိမျးအေးသော သမဏ ဗွဟ်မဏဟူ၍ မရှိ။ ဒီအယူ၁၀-ပါးကို ဒသဝတ်ထုက မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိလို့ခေါျတယျ။ ဒီမိစ်ဆာဒိဋ်ဌိကွီးဆယျပါးကို ကံ၏ အကြိုး မရှိလို့ ပယျတဲ့အတှကျကွောငျ့... နတ်ထိကဒိဋ်ဌိ လို့ ခေါျတယျ၊ ကောငျးမှုပွုသောျလညျး ပွုသညျမမညျ၊ အကောငျးမှု ပွုသောျလညျး ပွုသညျမမညျလို့ ကံကိုပယျတဲ့အတှကျကွောငျ့ အကွိယဒိဋ်ဌိလို့လညျး ခေါျကွတယျ။ သတ်တဝါဆိုတာကကုသိုလျကံကွောငျ့ ဖွဈတာလညျးမဟုတျ၊ အကုသိုလျကံကွောငျ့ ဖွဈတာလညျးမဟုတျ၊ အကွောငျ့ အထောကျအပံ့မရှိ၊သူဖွဈခငြျရာ ဖွဈတာပဲလို့ အကွောငျးပယျတဲ့အတှကျ အဟတေုကဒိဋ်ဌိလို့လညျးခေါျတယျ။ နတ်ထိက အဟတေုက အကွိယ အမညျရတဲ့ ဒီအယူဆိုး ဒိဋ်ဌိကွီးဆယျပါးစှဲကိုငျထားခဲ့လြှငျ အပါယျလားဖို့ ကမ်မပထမွောကျသှားပွီတဲ့၊ ဒီအယူဆိုးကွီးကို စှဲစှဲမွဲမွဲယူခဲ့လြှငျ နိယတမိစ်ဆာဒိဋ်ဌိဖွဈသှားပွီး ထိုသူကှယျလှနျလြှငျ... လူ့ဘဝ, နတျဘဝမှာ ဖွဈခှငျ့မရှိ၊ ဧကနျမဟာအဝီစိငရဲကို ကမြယျ၊ ကမ်ဘာပကြျလြှငျ အနန်တရိယကံကွောငျ့ ငရဲကသြူမြား ဗွဟ်မာ့ဘုံ၌ ဖွဈခှငျ့ရှိသောျလညျး နိယတမိစ်ဆာဒိဋ်ဌိ အယူဆိုး ယူမိသူကတော့ ဗွဟ်မာ့ဘုံမှာ မဖွဈဘဲ ဒီစကွဝဠာကမ်ဘာကွီးပကြျလြှငျ အခွားမပကြျသေးတဲ့ ကမ်ဘာမှာကူးပွီး ငရဲခံရလိမျ့မယျတဲ့။ ဒါလားဆိုတော့ မကသေးဘူး၊ အယူမှားယူမိတဲ့သူဟာ မိမိယူထားတဲ့ မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိအယူကို ဖွဈရာဘဝမှာ အခိုငျအမာဆုပျကိုငျစှဲယူထားတဲ့အတှကျ ဘုရားပေါငျး အရာအထောငျ ကွှရောကျ တရားဟောသည့ျတိုငျအောငျ စှဲယူမိတဲ့ မိစ်ဆာအယူကို မစှနျ့နိုငျအောငျ အလှနျ အယူပွငျးထနျသတဲ့၊ ဒါကွောငျ့ မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိပုဂ်ဂိုလျဟာ အပါယျပွီး အပါယျကြ၍ ကမ်ဘာ့သဈငုတျကွီး အဖွဈကနြျရဈတတျတယျလို့ ကမြျးဂနျမြားမှာ ဖှငျ့ပွထားတယျ။ မိစ်ဆာဒိဋ်ဌိကံဆိုတာ ကာယကံလညျးမဟုတျဘူး၊ ဝစီကံလညျးမဟုတျဘူး၊ မနောကံစဈစဈဖွဈတယျ၊ ဒါကွောငျ့ ကာယကံ၊ ဝစီကံ၊ မနောကံဆိုတဲ့ အကုသိုလျကံသုံးပါးမှာမနောကံဟာ အပွဈအကွီးဆုံးလို့ မှတျသငျ့တာပေါ့ကှယျ” မငျးကှနျး ဆရာတောျ ဘု၇ားကွီး #ဓမ်မနှဈသကျသူ